BBS ONLİNE ...İnternet Nedir? İnternet'te Kişisel Web Sayfası

1. Benim de bir web sayfam olabilir mi? Bunun için nelere ihtiyacım var?

İnternet erişimi olan herkesin bir web sayfası olabilir. Web üzerinde gezinirken rastladıklarınıza benzer sayfalar yapabilmeniz için ilk öncelikle bu sayfaları koyabileceğiniz bir "web sunucusu" olması lazım. Bu sunucular, dışardan insanların, netscape, msie vb gibi web istemcileri kullanarak ilgili sayfaları görmesini sağlayan bilgisayarlardır ve bunların üzerlerinde çalışan özel sunucu programlar (httpd) vardır. İnternet Servis Sağlayıcı şirketlerin hemen hemen hepsi kullanıcılarına kişisel web sayfası hizmeti veriyorlar. Bu yüzden, İnternet erişiminiz varsa, muhtemelen, kendinize web sayfası yapabilmeniz için artık hazırsınız demektir.

Web sayfaları sunucu bilgisayarda özel bazı dizinler altına konmalı. Hangi dizin altına konulması gerektiğini de servis sağlayıcınızdan öğrenmelisiniz. Ayrıca, İnternet servis sağlayıcınızdan, dışardan kişilerin sayfalarınıza erişebilmesi için yazmaları gereken tam URL satırını da almalısınız.
Hazırladığınız sayfaları
Bazı servis sağlayıcılar hazırladığınız sayfaları sizden e-posta ile isteyebilir ve kendileri web sunucusuna yerleştirebilirler.

2. Bir Web Sayfası Neye Benzer? HTML Nedir?

Web sayfaları, HTML adı verilen özel bir formatlama dili kullanılarak yapılır. HTML, "Hypertext Markup Language" kısaltmadır. HTML, sayfalara yazacağınız bilgilerin formatlarını (yazı rekleri, büyüklükleri, paragraf biçimleri vb gibi), sayfalar arasındaki kompozik geçiş bağlantılarını vb verebileceğiniz vb bazı komutlar içerir. Bunu küçük bir örnekle açıklayalım :

<HTML>

<BODY>

<CENTER>

Ev Sayfama Hoş Geldiniz

</CENTER>

Sağdaki başlık, bir web sayfasına bağlandığımızda web istemcimiz ile gördüğümüz şekil olsun. Bunu üreten ise, aslında, solda görülen HTML kodu. Yani, web istemcileri ile gördüğümüz sayfalar aslında, birtakım web sunucularında tutulan, HTML kodlarından (ayrıca diğer bazı yardımcı elemanlardan) ve vermek istediğimiz bilgilerden oluşan düz yazı (ASCII) dosyalar. Soldaki kısımda görülen < > işaretleri arasındaki komutlar HTML belirteçleri, ya da HTML komutları olarak bilinir. HTML sayfaları
<BODY> .... </BODY> arasına yazılan bilgiler/komutlarla (HTML kodu/kaynak programı) oluşturulur.
Yukarıdaki örnekte, <CENTER>, , örnek HTML belirteçleri/komutlarıdır. HTML kodu içinde bırakılan boşlukların hiçbir önemi yoktur. Asıl olan, HTML belirteçleri ile verilen biçimlendirme ortamlarıdır. Aşağıda, genel bir web sayfası formu görülmektedir :

<HTML>

<HEAD>
Bu alana, normal olarak web sayfasında görüntülenmeyen bilgiler yazılır. Bunlar; sayfa başlığı, anahtar kelime tanımlamaları ve sayfa içeriğinde kullanılan karakter bilgisi (dil, code page vb) vb. dir.
</HEAD>

Döküman genelinde öncelikle yüklenmesi istenen JavaScript, VBScript kodları da bu alana yazılabilir.

<BODY>

Bu alana, doğrudan web sayfasında görülen her türlü düzyazı, formatlama bilgileri, diğer komutlar vb. yazılır.

</BODY>

</HTML>

Netscape Navigator, Microsoft İnternet Explorer, Mosaic, Lynx ve Opera gibi web istemcileri (tarayıcıları) ise bu HTML kodlarını yorumlayarak sonucta web sayfalarının görünen biçimlerini oluştururlar. Döküman formatlama özellikleri düşünüldüğünde, HTML'yi bir kelime işlemci gibi düşünmek te olası. Ancak bir farkla : HTML her bilgisayar ortamında, her türlü web tarayıcısı ile hep benzer sayfa biçileri oluşturur ve sunar. HTML'nin döküman formatlama (biçimleme) dışında sunduğu en önemli özelliklerden biri de dökümanlar içinde ve dökümanlar arası kurulabilecek bağlantılardır (link). Bu haliyle, dökümanlar arası gezinmek ve bilgiler arasında dolaşmak mümkün olur.

web istemciniz ile bağlandığınız sayfanın kaynak kodunu (yani HTML halini) istemcinizin "View" manüsü altındaki Page Source (Microsoft IE için sadece "Source") ile görebilirsiniz. Yani, Web istemcilerinizde gördüğünüz sayfalar aslında tamamen ASCII karakterlerden oluşan "metin dosyalarıdır".

HTML'nin sağladığı bazı önemli özellikler şunlardır :

Web sayfalarındaki yazılara değişik formatlar verilebilir (koyu renk yazı, italik yazı, yazı ortalama, renk verme, değişik boyutlarda yazma gibi),
Tablo, Liste, Adres Alanı, sabit genişlikli yazı alanı vb gibi özel biçimler oluşturulabilir,
Web sayfalarında "frame" adı verilen, ve birbirleri ile ilişkilendirilebilen alt-kısımlar oluşturulabilir.
Değişik tipteki menü yapıları ile kullanıcının etkileşimli bir şekilde seçebileceği veri giriş sistemleri kullanılabilir,
Ses, grafik, animasyon gibi uygulamaların web sayfalarından çalıştırılabilmesi için gerekli ortamlar sağlanabilir,
Java, JavaScript, VB Script gibi programlama dilleri ile web içeriklerinin etkileşimli kullanımı için gerekli ortamları sağlar,
Sunucu tarafında çalışan CGI programları ile we içeriklerinin etkileşimli kullanımını sağlar (şifre uygulamaları, sayaç uygulamaları vb gibi).

HTML standartları sürekli güncellenmektedir. Konu hakkında, http://www.w3.org/ adresinden daha ayrintili bilgi alinabilir. Şu anki mevcut standart HTML 3.2 (Eylül 1997). HTML 4.0 standartı üzerinde çalışılıyor.

3. Bir web sayfasında görülebilecek tipik elemanlar nelerdir?

Web'de gezinmişseniz bilirsiniz. Sayfalara bağlandığınızda, karşınıza oldukça değişik türden bilgi ve bu bilgileri size sunan sayfa elemanları geliyor. Aslında bu, web'in sağladığı en büyük özelliklerden birisi. Yani, birbirinden çok farklı türden bilgiye aynı platformda ve kompozit bir şekilde ulaşmak!!

HTML sayfaları, grafik, animasyon, film, müzik, arkaplan müzikleri gibi hergeçen gün artan oranlarda desteklenen bileşenler de içerirler. Bunun yanında, kullanıcıların etkileşimli bir şekilde doldurabilecekleri formlar, kullanıcının yönlendirebileceği ve içeriğini değiştirebileceği dizaynlar (dinamik html) da içerir. web sayfaları yapısı ve web istemci teknolojisi, standart olmayan veri yapılarının da web üzerindeki diğer bilgilerle entegrasyonuna "plug-in" denilen yardımcı programlar vasıtasıyla izin verirler.

4. Sayfa içeriği nasıl saptanır? Ön dizayn yapmanın getirebileceği avantajlar Nelerdir? Nelere dikkat edilmeli?

Web sayfasında hangi bilgilerin yer alacağını saptamak ilk yapılması gerekenlerden. Sayfanızı hazırlamadaki amacınız ne? Kendinizi tanıtmak mı? Bir ürünü mü tanıtmak? Ya da, sevdiğiniz bir sanatçı ile ilgili bir sayfa mı yapmak istiyorsunuz?? Daha sonra, 1-2 hafta süreyle web'de gezinin. Sizinkine benzer içerikli sayfalarla mutlaka karşılaşırsınız. Buradan, iyi ya da kötü tasarımın ne olduğu konusunda kafanıda fikirler oluşacaktır. Öte yandan, normal bir İnternet kullanıcısının profesyonel bir grafik ya da web sayfası tasarımsıcı olmasını da bekleyemeyiz.. Bu yüzden, ilk sayfanız çok sade görünümlü olabilir. Herzaman, web sayfasının içerdiği bilgilerin önemli olduğunu ve sayfa düzeninin de bu bilgilere kolayca erişimi sağlayacak şekilde olmasının getireceği kolaylıklar ve avantajları akılda bulundurun. Eğer web sayfalarınızda birden çok konuyu işleyecekseniz, buna göre ilgili dosyaların sabit diskte bulunması gereken dizin yapılarını saptamak ta yapılması gereken ilk işlerden biri olmalı. Her farklı sayfanın farklı bir dizinde saklanması sayfa organizasyonunu kolaylaştırır.

Belirli bir konuda hazırlanmış iyi web sayfaları, öncelikle, buraya bağlanan insanların mümkün olduğunca zahmetsiz ve kısa yoldan isteklerine ulaşmalarını sağlamalıdır. Ayrıca, konunun dışına taşmadan, verilmek istenen anlatılmalıdır. Hiç kimse, ekranlar dolusu uzunlukta yazılardan oluşan bir siteyi okumak istemez. Bu genellikle çok sıkıcı olur.

Web sayfasında ne kadar grafik/resim/ses vb olacağı, bu dosyaların büyüklüklerinin belirlenmesi de çok önemli. Hiç kimse, bağlandığı bir web sayfasında 100lerce kilobyte tutan bir resim ya da animasyon dosyasının yüklenmesini beklemek istemez. Web sayfalarında resim ve animasyon kullanımı sayfanın çekiciliğini arttırsa da, unutmayın ki bu sayfalara ulaşacak kişilerin İnternet bağlantı hızları 14.4kbps modem bağlantısı düzeyinde de olabilir.

5. Tipik bir web sayfası düzeni nasıldır?

Tipik bir web sayfası aslında tam anlamıyla hiyerarşik bir yapıdadır. Bu modüler yapı, sayfalara yeni bilgiler ve sayfalar eklenmesini kolaylaştırır.

6. Web Sayfası Hazırlamak zor mudur? Özel bir editöre ihtiyacım var mı?

Web sayfası hazırlamak başta tahmin edildiği gibi ya da sanıldığı kadar zor değildir. Bu işi kolaylaştıran birçok araç var.

Aslında, HTML dökümanlarının tamamı ASCII karakterlerden oluşan ve herhangi bir editörde yazılabilen metinlerden oluşmuştur. UNIX üzerinde pico, vi; DOS altında MSDOS Edit ya da bir windows textpad veya sevdiğiniz herhangi bir metin editörü kullanarak HTML dökümanlarınızı hazırlayabilirsiniz. Yani, hiç bir özel editöre ihtiyacınız yok. Ancak, HTML format belirteçlerini hatırlamak ayrı bir dert, yazmak ayrı bir dert.. Yüzlerce HTML belirteçini hatırlamak profesyonel bir tasarımcı için bile gerçekten çok zor.

Bunu berteraf eden bazı yardımcı bilgisayar programları var. Bunlara, "HTML Editörleri" denir. HTML editörleri 2 grupta toplanır :

Ilk gruba giren editörler, HTML komutlarını menüler ya da bazı butonlar yardımıyla döküman içine yazmanızı, ilgili ortamları kolayca oluşturmanızı sağlar. Bu editörlerden bazıları, yazdığınız HTML kodunun sonuçlarını bir "preview" pencereden görmenizi sağlarlar. Hemen hepsi, tüm HTML belirteç ve komutlarının anlatıldığı yardım dosyaları sunarlar. Bazılarında (genellikle ingilizce) heceleme (spell-check) özelliği vardır. Hazırladığınız sayfaların içinde kullandığınız resim linklerini, diğer sayfa linklerini vb istatistik tablolar olarak size gösterebilirler ve bu şekilde dizaynda yardımcı olurlar.

Bu tip editörlerin hemen hepsi, kolay web sayfası hazırlama sihirbazları (wizard) sunarlar. Böylece, bazı boşlukları doldurarak basit bir web sayfasını kolayca oluşturabilirsiniz. Ayrıca, hemen hemen tüm editörler, hazırladığınız sayfaları bir web sunucusuna (FTP ya da HTTP protokolü ile) gönderebilmek için gerekli araçları (web publishing) da içerirler. Bu editörler, çoğunlukla, dökümanınız içinde kullandığınız HTML komutlarını farklı renklerde göstererek sayfanızın oluşturulma sürecini kolaylaştırırlar.

Çoğu editör, bazı temel JavaScript programları/özellikleri ekleme ya da hareketli GIF resimlerini (animated GIF) kolayca hazırlamanızı sağlayabilirler.

Bu editörlerden bazıları, hazırladığınız web sayfalarındaki HTML kodlarını kontrol edebilirler ve hatalı/eksik kullanımları saptayabilirler. Bunları yapan bazı yardımcı programları da http://www.halsoft.com/web-lint adresinde bulabilirsiniz.

Bu editörlerden en popülerlerinden bazıları HotDog Pro (http://www.sausage.com/), HomeSite, Web Edit, HotMetal ve DiDo 'dur. http://www.zdnet.com/~pcweek/navigator/htmled.html adresinde de HTML editörleri ile ilgilibilgilere ve bu programların bulunduğu diğer adreslere erişebilirsiniz.

İkinci gruba giren editörler, günümüz windows kelime işlemci programları gibi (word, wordperfect vb), yazdığınız anda tüm formatlama özellikleri ile birlikte görebildiğiniz (WYSIWYG - what you see is what you get) türden "görsel HTML editörleri"dir. Bu programlar kullanılarak, karmaşık HTML kodlarına bulaşmadan oldukça iyi sayfalar oluşturabilirsiniz. Bu tip editörlerden bazıları, aynı anda doğrudan HTML koduna da müdahele edebilmenize olanak tanır.

HTML yardımı, kolay sayfa hazırlama sihirbazları, heceleme, web sunucusuna dosya gönderebilme gibi özellikleri bu programlar da, genellikle, sunarlar. Benzer şekilde, buton hazırlama, JavaScript programları/komutları ekleme ya da hareketli GIF resimlerini (animated GIF) kolayca hazırlamanızı sağlayabilecek özellikler de bu programlarda son günlerde sıkça karşılaştığımız özelliklerden. Popüler web istemcilerinden olan Netscape Navigator (4.x) bünyesi içinde yer alan "Composer" bu tür bir editör. Eğer Netscape 3.x kullanıyorsanız web editörü bu ürünün Gold sürümünde.

Popüler görsel editörlerden bazları ve alabileceğiniz adresler şöyle : Microsoft Front Page (http://www.microsoft.com/) ; Symantec Visual Page (http://www.symantec.com/); Adobe Page Mill (http://www.adobe.com/); Claris Home Page (http://www.claris.com/). Ayrıca, Microsoft İnternet Explorer 4.x surumu ile birlikte "Front Page Express" adıyla, orijinal ürünün daha basit bir sürümü de ücretsiz dağıtılmaktadır. Programlar genellikle Windows (95/NT) ve Mac (PowerPC) altında çalışmaktadır. Bunlar ve benzeri diğer editörlerin çoğuna (Windows, Mac ve OS/2 için) Raksnet Tucows yansısından kolayca ulaşabilirsiniz. Adresi : http://tucows.raksnet.com.tr/tucows
http://www.zdnet.com/~pcweek/navigator/htmled.html adresinde deHTML editörleri ile ilgili diğer bazı bilgilere ve bu programların bulunduğu diğer adreslere erişebilirsiniz.

Görsel editörlerin sundukları imkanlar, çoğu web sayfası hazırlama işi için yeterli görünmektedir. Özellikle; tablo hazırlama, frame'ler ile çalışma, form hazırlama gibi yüksek oranda HTML kodlaması gerektiren uygulamalar çok kolay yapılabilmektedir. Sayfa içinde bağlantı (link) oluşturma, temel formatlama özelliklerini verme bu tip editörlerle kolaydır. Özellikle, hem görsel editör özelliği sunan, hem de düz HTML kodunu değiştirebilmenize olanak tanıyan editörler hergeçen gün yaygınlaşmaktadır. Böylece, görsel editörlerle yapamadığınız bazı işleri bütünleşik bir şekilde, dökmanın HTML hali üzerinde değişiklikler yaparak halledebilirsiniz.

7. Hiç HTML bilmeden görsel editörlerle web sayfası hazırlayabiliyorum. HTML'ye yine de ihtiyacım var mı?

Bu sayfanızın içeriğine bağlı. Görsel editörler; tablo, frame, her türlü formatlama, resim/ses vb ekleme gibi özellikleri sağlarlar ve bunlar ortalama bir web sayfası için yeter. Ancak, özellikle yeni HTML komutları, Java Appletleri, bazı CGI teknikleri vb eklemek için sayfanızın HTML şekli üzerinde biraz çalışmanız gerekebilir.

Ayrıca, HTML felsefesini anlamak ve formatlama ortamlarını öğrenmek yazdığınız sayfaya herhaliyle hakim olmak demektir. Bağlandığınız sitelerdeki sayfa içeriklerini anlamak ve bazı teknikleri öğrenmek için biraz HTML bilmek sonuçta yararlıdır.

8. HTML dilinin en temel elemanı : Döküman biçimleme belirteçleri (TAG)

HTML'nin en temel işlevi, yazdığınız bir dökümana biçim vermektir (yazı karakterini, rengini, büyüklüğünü değiştirmek; paragraf eklemek; resim eklemek vb gibi). Bu, kullanılan bazı biçimlendirme (formatlama) belirteçleri/komutları kullanılarak yapılır. Söz gelimi; sayfamızda "merhaba" kelimesinin koyu renkli görünmesini isteyelim. Bu durumda, <BODY> ... </BODY> arasına;

deneme Nurullah Tayipoğlu

yazmalıyız. Bu ise, bir web istemcisinde görüntülendiğinde, deneme Nurullah Tayipoğlu şeklinde bir sonuç üretir. Bu basit örnek aslında HTML dilinin en temel kuralı hakkında tüm ipuçlarını vermektedir : Bir HTML döküman hazırlamak, temel olarak, öncelikle sayfada görünmesini istediğimiz düzyazı bilgileri yazmak; sonrasında da bu yazının istediğimiz yerlerinde uygun belirteçler (TAG) kullanarak istediğimize uygun bir görünüm kazandırmaktır.

Tüm HTML belirteçleri < karakteri ile başlar ve > karakteri ile biter ve bu HTML dökümanını gösterecek Netscape, MSIE gibi web istemcilerine, yazıyı koyu göstermek, italik yapmak, bir resim göstermek vb türünden özel birşeyler yaptırır. < > arasına ise, ilgili belirteç komutu ve bazen de birtakım ilave parametreler (seçenekler) gelir. Sözgelimi yukarıdaki örnekte, belirteçi, kendinden sonra yazılan yazıların web istemcilerinde KOYU RENK görünmesini bildirir.

Genellikle HTML belirteçleri çift halinde kullanılır (ancak bu kuralın istisnaları da vardır). Yukarıdaki örneğe tekrar dönecek olursak, belirteçinin çifti dir. Böylece, yazının belli bir kısmına (yani, sadeec ..... arasına yazdığımız kısmına) biçimlendirme yapmak mümkün olur. Her belirteçin çifti, isminin başına bir ayıraç (/) konarak elde edilir ve yine < > arasına yazılır.

Herhangi bir HTML belirteçinin genel formatı şöyledir :

<belirteç-adı seçenek1="değer1" seçenek2="değer2" seçenek3="değer3"......... >

Bilgileri yazmada küçük/büyük harf ayırımı yoktur. Ancak, tüm HTML belirteçlerini ve seçenek adlarını büyük harfle; değerleri ise küçük harfle yazmak oldukça yaygın bir alışkanlıktır.

HTML, dökümanlar üzerinde kullanılabilecek yüzlerce belirteç içerir. Bu da, web editörlerinin sayfa hazırlamada ne kadar yararlı araçlar olduğunu göstermektedir. En baştaki örneğe tekrar dönelim :

Ev Sayfama Hoş Geldiniz

belirteçi, kendisinden sonra gelen karakterlerin yazı büyüklüğü, rengi, tipi vb ile ilgili değişiklikler yapabilmemizi sağlar. Dikkat edilirse, belirteç adından sonra bir seçenek kullanılmış. Biçilendirme sadece dökümanın belli bir kısmına uygulanmak istendiğinden, ilgili belirteç, çifti olan ile kapatılmış. Kapatma belirteçinde, sadece belirteçin adı ve sol tarafına ayıraç işareti (/) konur.

Bir başka örnek verelim :

Bu örnekte de, web sayfasının bulunduğu dizindeki sad.gif isimli resim dosyasının sayfa üzerinde, bu komutun yazıldığı bölümde, görüntülenmesi isteniyor. Bunun sonucunda ise görülecektir. Tabii bunun için, ilgili resim dosyasının, html sayfanızı sakladığınız dizinde bulunması lazım. Okuduğunuz dökümanın ilerleyen bölümlerinde önemli HTML belirteçleri ve önemli kullanımları ile ilgili bilgiler de verilecek.

9. HTML dökümanın genelinde etkili ve sayfada doğrudan görülmeyen belirteçler

Baştaki tabloda da belirtildiği gibi, bir HTML döküman, <BODY> </BODY> arasına yazılır. Baştaki <HEAD> .. </HEAD>
arasına yazılan belirteçler tüm döküman üzerinde etkilidir ve web istemcileri tarafından doğrudan görüntülenmezler.
Bunlardan en önemlisi, yazılan HTML dökümana isim vermekte kullanılan <TITLE>'dır. Bu belirteç, hazırlanan web sayfasına bir isim verilebilmesini sağlar. Böylece, sayfayı yükleyen birisi, <TITLE> ile verilen isim bilgisini (sayfanın konusunu içeren bir tanımlama) kendi istemcisinin tanımlama satırında görür. Aşağıda, bu belirteçin örnek bir kullanımı görülmektedir.

<HTML>
<HEAD>
<TITLE> Nurullah Tayipoğlu’nun Web Sayfası </TITLE>
</HEAD>
<BODY>
....
</BODY>
</HTML>

Bu alanda kullanılabilecek ikinci önemli belirteç <META> 'dır. Kullanımda, kendisinden sonra bir seçenek adı verilerek kullanılır. Bu belirteç kullanılarak verilen bilgiler çok çeşitli olabilir. Söz gelimi, web sayfaları üzerinde dolaşan arama motorları, sayfaların bu kısmındaki <META> belirteçlerine bakarak sayfaları gruplar. Bu kullanımda, <META> ile birlikte, sayfanızdaki içeriği yansıtan bazı anahtar kelimeler ve tanımlamalar verebilirsiniz. Aşağıda bununla ilgili bir örnek görülmektedir :

Meta belirteçinin önemli bir kullanımı da, sayfadaki yazıların hangi "dil ailesi"ne ait karakterlerle yazıldığını belirtmek içindir. Türkçe, Latin5 dil ailesindedir. Buna ait standart tanimlamasi ise iso-8859-9 olmaktadır. Aşağıda buna ait bir kullanım gösterilmiştir.